اویان نیوز: بازار در شهرهای تجاری و صنعتی سمبل مدیریت اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی است که در طول قرن‌ها و تحت تاثیر دیگر شهرها و ارتباطات بازرگانی شکل گرفته است. وجود بازار در شهرها بیانگر ارزش، رشد و موفقیت بوده که رابطه آن با جمعیت و بافت شهری و عکس‌العمل آن در مشکلات اجتماعی قابل توجه است.

به اعتقاد محققان، بازار همیشه با زندگی روزمره مردم ارتباط مستقیم دارد و محور جاذبه اجتماعی و اقتصادی بصورت ضمانت اقتصادی محسوب می‌شود.

به هر حال نقش و جایگاه بازار در شهر و جامعه اسلامی کاملا تعریف و به عنوان یک هویت شناخته شده در جهان مطرح است.

بازارها در ایران بعنوان مهمترین محور ارتباطی، اقتصادی و اجتماعی علاوه بر داشتن فضاهای اقتصادی، به دارا بودن فضاهای فرهنگی و اجتماعی ،مانند مساجد ، مدرسه‌، خانقاه‌ها و غیره در کنار آن نیز بی تفاوت نبوده است. که هر دو این مجموعه ها را در کنار هم می بینیم.

بازار قزوین هم از این قاعده مستثنی نیست ، در داخل و بیرون بازار مساجد بزرگ و کوچک و مدارس علمیه و غیره زیاد دیده می شود که مسجد جامع قزوین یکی از این مساجد است که درکنار بازار قرار دارد.

توسعه و رونق بازار قزوین به دوره صفویه و قاجاریه نسبت داده می شود،در بخشی از دوره صفویه قزوین به‌عنوان پایتخت ایران بود که بازار در آن زمان رشد و توسعه یافت و طرح‌های قابل توجه مانند سرای سعدالسلطنه در همجواری بازار ایجاد شد که ارزش فوق‌العاده‌ای به‌آن داده‌است. این بنا هنوز باقی است و یکی از نقاط گردشگری قزوین است.

بازار قزوین در دوران قاجار با ایجاد کاروانسراها، سراها و تیمچه‌ها توسعه خود را ادامه و با قرار گرفتن شهر قزوین در محور ارتباطی پایتخت به‌غرب وشمال ایران این بازار موقعیت حساس وقابل توجهی رادر اقتصاد کشور پیدا کرد.

بازار قزوین با ‎۱۴هکتار مساحت به سه ‌ورودی اصلی، دو ورودی ‌از خیابان امام خمینی (شمال) و یک ورودی از خیابان مولوی (غرب) است که بر روی محور شمال و جنوب قرار گرفته است.این ورودیها هنوز هم برقرار است.هم اکنون ورودیهای دیگری از شرق و جنوب به این بازار ایجاد شده است.

معماری فعلی بازار قزوین در زمان صفویه شکل گرفت.

گفته می شود بازار قزوین سابقه تاریخی یک هزار ساله دارد، این بازار در طول ‎ ۹قرن یک جابجایی از جنوب به شمال داشته بطوری که در این جابجایی مسجد جامع کاملا ازبافت بازار جدا شده‌است و هم‌اکنون ارتباطی بین بازار و مسجد جامع مشاهده نمی‌شود.

ناصر خسرو از رونق و گستردگی بازار دوره سلجوقی قزوین یاد کرده است که به فراوانی سراها وتیمچه‌ها و مراکز داد و ستد شهر اشاره می کند، با این که تعداد زیادی از این بازارها تخریب شده و اثری از آنها باقی نمانده است هنوز مجموعه‌های زیبا واستواری در بازار قزوین و حاشیه آن وجود دارد که روزگار گذشته را به یاد می‌آورد.و دارای جاذبه های گردشگری است.

بازار معمولا توزیع‌کننده محصولاتی است که‌از نقاط مختلف کشور تولید می‌شود درحالی که بازار قزوین ‎۴۰سال پیش تولیدکننده و توزیع‌کننده انواع حبوبات و صنایع دستی به کشورهای همسایه بود.

در حال حاضر بازار قزوین خارج از عملکرد تولیدی بسیار ناچیز خود ، نقش تعیین‌کننده ای در توزیع محصولات کشاورزی به دیگر مناطق را دارد.

این بازار در گذشته به راسته‌ها که به بازار معروفند و بازارچه‌هایی که‌هرکدام به تنهایی حایزاهمیت بودند،مشتمل بود ولی هم‌اکنون تعداد زیادی از این راسته‌ها یا به قولی بازارها و بازارچه‌ها به‌علت بی‌توجهی از بین رفته‌اند.

اختصاص هر راسته به یک صنف که هنوزهم آثار آنها باقی‌است ازجاذبه‌های گردشگری بشمار می‌رود، اسامی برخی بازارهای قزوین که در کتاب بناهای تاریخی این شهرآمده شامل بازارهای ‌آهنگران ، علاقه‌بندها، بزازها، بلورفروش‌ها، پالاندوزها،پوست فروشان، پنبه فروش‌ها، چیتگرها، خراط ها، حلبی سازها، زرگرها، ریسمان سنج، علاف‌ها (علاف راسته)، عطارها، کهنه فروش‌ها، مسگرها، گیوکش ها، نجارها و زنانه بازار را شامل می شده است.

بازارچه‌های آقا، آقا کبیر، معصوم، استاد علی‌نجار، باغشاه، مسجد ملاجعفر، حاج‌ادریس، حاج حسنعلی نیا، حاج شیخ، حاج محمدابراهیم، حاج محمدحسین جدید،حاج محمد رحیم ، حاج میرحسن، بازارچه خیابان، زعفرانیه، صمدیه، کدخدا، گذر شیخ آباد، میدان گاه، سعدالسلطنه از بازارچه‌های مشهور شهرقزوین در گذشته بوده‌اند.

از بازارهایی که نام آنها آورده‌شد تعدادی از آنها از بین رفته‌اند ولی بازارچه‌هایی مثل بازارچه خیابان ˈسپهˈ هنوز فعال هستند.

به‌منظور آشنایی بافضاهای تشکیل‌دهنده بازار قزوین به‌برخی از فضاهای مهم بازار قزوین اشاره می‌کنیم.

سرای ˈحاج رضاˈ، این کاروان سرا متعلق به دوره قاجاریه‌است و این بنا در گذشته بیشتر دست بازرگانان تبریزی و قفقازی بوده که از شمال به بازارچه وزیر متصل است.

سرای سعدالسلطنه نیز دارای محورهای قابل توجهی چون بازار سعدیه در غرب این بنا است که این راسته برگذر قدیمی منطبق ویک راسته سازمانی میان یک مجموعه منتظم ایجاد کرده‌است.

سرای ˈرضویˈ، بنای این کاروانسرا بنابر گفته‌های مختلف، متعلق به‌عصر شاه طهماسب صفوی یا عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار است. این سرا بصورت دو ایوانی ساخته شده که مجموعه‌ای از حجره‌ها در دو طبقه گرداگرد حیاط مستطیل شکل آن را فرار گرفته است.

همچنین سرای وزیر دارای حیاطی وسیع است و دورتا دور آن حجره‌هایی در دو طبقه قرار گرفته که این حجره‌ها بر روی صفحه‌ای با ارتفاع یک متر از سطح زمین بنا شده‌اند.

ایرنا