
اویان نیوز:
اکبر ابولزاده
زلزله ۲۱ مرداد قاراداغ با همه تلخیهایی که داشت حاوی نکات بسیار مهمی بود. از عملکرد سؤال برانگیز مسئولین صدا و سیما گرفته تا کمک رسانی گروههای اجتماعی-مدنی و مردم آذربایجان که خود به یاری زلزله زدگان شتافتند.
در این دو سال در کنار نحوه بازسازی و عدم اطلاع رسانی دقیق مسئولین شاهد عواملی بودیم که باعث تشدید بحران در منطقه شده است.
تناقض در گفتار مسئولین، عدم اعلام آمار دقیق کشتهشدگان و مجروحین، عدم حمایت از زلزله زدگان محروم، عدم تلاش برای بازسازی مطلوب، بخصوص در مناطق دور افتاده که دوربینها قادر به انعکاس آن نبودند؛ همه و همه نشان از دردهای کهنه و نکاتی برای درس آموزی هستند.
در این نوشته با نگاهی گذرا به بازسازی و وضعیت منطقه زلزله زده قاراداغ در طی این دو سال، در ادامه بصورت اجمالی چند مورد از عواملی که در زمان وقوع زلزله و پس از آن باعث تشدید بحران در منطقه شده بود به عنوان نمونه، ساختار خشتی خانه های روستایی، وضعیت جادهها و نیز وضعیت مراکز درمانی و بیمارستانها را بررسی و با توجه به آمارهای میدانی بدست آمده میزان رضایتمندی زلزلهزدگان از مردم و دولت را مقایسه خواهیم کرد.
- در اولین سالگرد زلزله قاراداغ بود که مسؤولین سعی در القای اتمام بازسازی را داشتند و می خواستند جشنی برگزار کنند در حالیکه شواهد از عدم بازسازی مناطق زلزله زده خبر می داد.
بعد از اولین سالگرد زلزله قاراداغ، مسئولین به کلی این منطقه را فراموش کردند و در چندین مورد مصاحبههایی شاهد بودیم که مسئولین محلی از عدم بازسازی خبر می دادند.
بعد از سرکار آمدن دولت جدید هم هیچ اقدامی در جهت اتمام و تکمیل بازسازی صورت نگرفته است، به طوری که الله وردی دهقان نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی طی مصاحبهای اعلام کرد: «دولت جدید برای زلزله زدگان کار خاصی انجام نداده است.»
در تاثیر عدم اتمام بازسازی به ذکر چند مصاحبه از مسئولین بسنده میکنیم:
جبارزاده استاندار آذربایجان شرقی در خرداد ماه امسال در رابطه با عدم اتمام اسکان دائم زلزله زدگان گفت: «اسکان زلزلهزدگان با گذشت نزدیک به دوسال از این حادثه ناگوار هنوز هم تمام نشده است.»
روستاهای زلزلهزده در مناطق دوردست روزهای اسف باری را سپری میکنند، در کنار مشکل مسکن، مشکل آب و برق و گاز را نیز دارند به طوریکه نماینده ورزقان و خاروانا در مصاحبهای با خبرگزاری فارس گفته بود: «در حال حاضر در ۱۶۰ روستای زلزلهزده مشکل تامین و توزیع آب شرب داریم.»
مرمت و بازسازی آثار تاریخی آسیب دیده که از اهمیت خاصی برخوردار میباشد به طور کلی فراموش شده به طوری که مدیر جدید سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرد: «به جز بازار تاریخی اهر بقیه آثار تاریخی که ثبت شده اند و آسیب اساسی دیدهاند، مرمت و بازسازی کامل نشده است.»
در کنار این مسائل در این دو سال هیچ اقدامی در جهت جبران ضررهای اقتصادی، بهبود وضعیت روحی و روانی زلزلهزدگان صورت نگرفته است و مشکلات زیرساختی به حال خود رها شدهاند.
حال با بازگو کردن گوشه هایی از عدم بازسازی در مناطق زلزلهزده نیمنگاهی به بعضی از عوامل تشدیدکننده بحران در زلزله قاراداغ خواهیم انداخت.
- ساختار خشتی خانههای روستایی و عدم استحکام آنها:
بعد از زلزله قاراداغ با حضور در روستاها آنچه به وفور به چشم میخورد دیوارهای فروریخته از گل و خشت خام بود، در کنار این خانههای فروریخته با مشاهده انگشتشمار خانههای بتونی آجری پابرجا به عمق فاجعه پیمیبردیم که این خانههای خشتی و گلی چه تاثیری در بالا رفتن آمار کشته ها و مجروحین داشته است.
روستاییان که در شرایط زیر خط فقر قرار دارند و به شدت آسیبپذیر هستند، با توجه به مطابقت نداشتن درآمد آنها با مخارج زندگی، به سختی گذران امور زندگی دارند که در چنین شرایطی توجهی به ساختمان محل زندگی خود نمیکنند. بهتر است بگوییم قدرت و توان استحکام سازی خانههای خشتی و گلی خود را ندارند.
در این شرایط شاهد کارشکنیهای گوناگون از مسئولین هستیم، برای نمونه میتوان به کارشکنی در دادن وام به حسین ناحدی ساکن روستای دیغدغان که زلزله باعث کشته شدن دو فرزند وی به نامهای مهدی ائلمان و همین طور همسرش شده است.
عمق فاجعه را زمانی بهتر درک خواهیم کرد که بدانیم اکثر روستاهای آذربایجان خانههای سست و ناامنی در برابر زلزله دارند، برای نمونه در استان آذربایحان شرقی بنا به گفته مدیرکل بنیاد مسکن و شهرسازی آذربایجان شرقی آقای قربان محمدی در مرداد ماه سال گذشته در مورد خانه های سست روستایی گفته بود:
«۶۰ درصد از واحدهای مسکونی آذربایجان شرقی نیاز به بازسازی دارند.»
در کنار آمارهای پیشرو با توجه به زلزلهخیز بودن آذربایجان شروع پروژههایی برای استحکام همین خانههای سست، حیاتی و ضروری به نظر میرسد. حال باید علت این چشمپوشی و عدم اجرای کارهای عملی در جهت بازسازی را از مسئولین جویا باشیم.
خاطرنشان می شود طبق قانون (اصل۳۱ قانون اساسی) تهیه مسکن بر عهده دولت میباشد و دولت موظف است با رعایت اولویت برای آنها که نیازمندتر هستند به خصوص روستاییان و کارگران، زمینه اجرای این اصل را فراهم کند.
- وضعیت جاده ها:
آنچه در همان روزهای اولیه نمود پیدا کرد، وضعیت بحرانی جادههای ارتباطی بود. در مواقع کمک رسانی به روستاهای دوردست، به راه های خاکی برخورد میکردیم که عبور از آنها در شرایط عادی هم به سختی انجام می گرفت. تنها یک جاده باریک و آسیب دیده، شهر تبریز را به شهرستان اهر و ورزقان متصل می کرد. همین جاده که در روزهای تعطیل ظرفیت انتقال مسافران و ماشین های تردد کننده را ندارد و از لحاظ تصادف نیز آمار بسیار بالایی را داراست، که این جاده را می توان طویل ترین تابوت نامید.
تعریض این جاده با عنوان بزرگراه اهر-تبریز از چندین سال پیش آغاز شده است، ولی امروزه پیشرفت چشمگیری را شاهد نبوده ایم، به طوری که فاز ۳ طرح به طول ۴۵ کیلومتر هنوز به پیمانکار واگذار نشده است. این جاده باریک و آسیبپذیر یکی از عوامل مهم تشدیدکننده بحران در زلزله قاراداغ بود.
وضعیت جادههای آذربایجان اکثرا در وضعیت خوبی قرار ندارند، علیالخصوص بعضی از روستاها فاقد جاده ارتباطی هستند که کمک رسانی در مواقع بحرانی را در این مناطق با مشکل روبرو خواهد کرد.
بنابر این تعریض و حتی در مواردی احداث جاده در آذربایجان از اهمیت بیشتری برخوردار میباشد.
- وضعیت مراکز درمانی و بیمارستان:
در مواقع بحرانی، مراکز بهداشت و درمانی، علیالخصوص بیمارستانها از اهمیت ویژهای برخوردار هستند که در اکثر مواقع تامین کننده آرامش آسیبدیدگان می باشد.
در زلزله قاراداغ آنچه مشاهده نمودیم، نبود بیمارستان در ورزقان، ریزش بیمارستان نیمه کاره هریس و نیز آسیب جدی بخشهایی در بیمارستان اهر بودیم.
بیمارستان اهر به عنوان تنها بیمارستان منطقه در آن شرایط دچار آسیبهای شدید در اجزای غیر سازه ای، تجهیزات و در بخشهایی مانند زنان و جراحی بودیم و آسیب در طبقه دوم به مراتب بیشتر از طبقه اول بوده است به طوری که در همان ساعات اولیه زلزله قسمتهایی از بیمارستان این شهر تخلیه شده و در حیاط بیمارستان به مداوای مصدومین میپرداختند و همین امر برای مصدومین و همراهان آسیبهای روحی و روانی به دنبال داشته است و تا به امروز جواب های قانع کننده ای از مسئولین مربوطه شاهد نبوده ایم.
همین نبود مراکز بهداشتی و دور بودن بیمارستان باعث افزایش آمار کشتهها و حتی وخیم شدن حال مصدومین شده بود و با توجه به اهمیت موضوع عملکرد لرزه ای مطلوب ساختمان مجموعههای بهداشتی و درمانی به ویژه برای زمانهای بحرانی باید مورد توجه قرارگیرد.
میزان رضایتمندی زلزله زدگان از مردم و دولت:
براساس آمار میدانی بدست آمده از پژوهش گروه اجتماعی نقش کلیک و پخش پرسشنامه در ۲۲ روستا در مکانهای مختلف زلزله زده اهالی بصورت عمومی از کمکرسانی دولت ناراضی بودند، مهمترین نکته در خصوص امدادرسانی به روستاهای دور افتاده در قیاس با روستاهای نزدیک به جادههای اصلی است که اختلاف فاحشی را نشان میدهد.آمار نشان میدهد که ۶۸درصد از پاسخگویان رضایت کم و خیلی کم از خدمات دولت داشتند و ۱۱٫۱ درصد رضایت متوسط و تنها ۲۱درصد رضایت زیاد و خیلی زیاد داشتند. بیش از ۸۸ درصد زلزلهزدگان از کمکهای مردمی در ساعات اولیه پس از وقوع زلزله رضایت زیاد و خیلی زیاد داشتند. این یافته ها نشان میدهد تشکل های مردمی و نیروهای خودجوش توانسته اند رضایت زلزلهزدگان را جلب نمایند در صورتی که دولت حتی نتوانست رضایت نسبی را جلب کند.
|
||
میزان رضایت (درصد) |
میزان رضایت (تعداد) |
توزیع و فراوانی |
۱۱٫۹ |
۳۲ |
خیلی زیاد |
۸٫۹ |
۲۴ |
زیاد |
۱۱٫۱ |
۳۰ |
متوسط |
۲۰٫۷ |
۵۶ |
کم |
۴۷٫۴ |
۱۲۸ |
خیلی کم |
— |
۹۰ |
بی پاسخ |
— |
۳۶۰ |
جمع |
توزیع فراوانی میزن رضایت از مردم |
||
میزان رضایت (درصد) |
میزان رضایت (تعداد) |
توزیع و فراوانی |
۷۶٫۲ |
۲۳۰ |
خیلی زیاد |
۱۱٫۹ |
۳۶ |
زیاد |
۴٫۶ |
۱۴ |
متوسط |
۰٫۷ |
۲ |
کم |
۶٫۶ |
۲۰ |
خیلی کم |
— |
۵۸ |
بی پاسخ |
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
نتیجه گیری:
زلزله قاراداغ با همه نکات ریز و درشت، در حالت کلی با توجه به پتانسیلهای بالقوه موجود نشان از وجود تبعضهای اجتماعی و اقتصادی دارد. از نبود زیرساختها گرفته تا خانههای سست خشت و گلی و همچنین نبود راه ارتباطی مناسب، نشان از تبعیض و فقر اقتصادی دارد. آنچه مسلم است قاراداغ و مسائل موجود نباید به سادگی به فراموشی سپرده شوند.
با گذشت بیش از یکسال از رخت بربستن ستادهای معین بازسازی، تشکیل کارگروههایی برای بررسی نحوهی بازسازی و هماهنگی برای اتمام بازسازی ضروری به نظر می رسد، ولی تا به امروز خبری از چنین اقدامی به چشم نمیخورد به طوری که اصلا ارادهای هم برای اتمام بازسازی و رفع مشکلات زلزلهزدگان قاراداغ وجود ندارد.
فعالین مدنی آذربایجان با توجه به نکاتی که باعث تشدید بحران در منطقه قاراداغ در هنگام زلزله شده است و مشابهت اکثر مناطق روستایی آذربایجان، از نبود راه ارتباطی مناسب گرفته تا نبود استحکام لازم منازل بخصوص در روستاها، اطلاع رسانی در این موارد را باید در حیطه وظایف خود بگنجانند.
- مشکلات زیر ساختی که مشکل اکثر مناطق آذربایجان میباشد باید حل شود و رساندن مشکلات به گوش مسئولین امر ضروری می باشد.
- ملت آذربایجان که در زلزله قاراداغ نشان دادند در مواقع بحرانی همیشه پشتوانه هم هستند و آمارهای میدانی رضایتمندی زلزلهزدگان از کمکهای مردمی را در کنار نارضایتی کامل از خدمات و کمکهای دولت نشان می دهند، در مواقع بحرانی سازماندهی کمکهای مردمی توسط فعالان مدنی ضروری به نظر می رسد.
- با توجه به بایکوت خبری رسانههای داخل در روزهای اولیه زلزله و تناقضهای فراوان مسئولین امر، لزوم اطلاع رسانی دقیق درباره منطقه بحران در زمان بحرانی توسط فعالین و نهدهای مردمی ضروری می باشد.