اویان نیوز : کئچن یازیلاردا ایشاره اولدوغو کیمی، بیر چوخلاری نین ظن و خیال ائتدیکلری نین ترسینه اولاراق بابک امیر خسروی آنتی کمونیست بیر شخص دئییل، یالنیز دوشونجه و مفکوره آچیسیندان کئچمیشده ایدئولوژیک باشچی دئیه قلمه آلدیغی تقی ارانی دک فارس ایستئمارچیلیغی و نئهیلیستلیگینی اؤزونه اساس یول سئچدیگی[i] اوچون بو ذات فارس تمامییتچیلیگی نی بیر اولگو و اؤرنک دئیه قلمه آلار[ii]. بابک امیر تقی ارانی دک ایران ممالیکی محروسه‌سینده‌کی میللیتلری فارس دیل و مدنیتی اساسیندا “اقوامی ایرانی” دئیه یوروملاماغا و فارس ایستعمارچیلیغینا خوشخیدمتلیک ائتمه‌گه چالیشار. داها آرتیق مسله‌دن اوزاق دوشمه‌یک دئیه بو ذاتی اقد‌سین سویا وئرمه‌گه چالیشدیغی اینجه‌لر ایله تانیش اولاق، اوخویوروق:
“… علیرغم اهمیّتی که هر یک ازشاخصها وعواملی چون « نژاد» وتبار، زبان، اعتقاد وباور مذهبی، وضعیت جغرافیائی وسرزمین؛ درتکوین ملتها و تمایز آنها از یکدیگر دارند، هیچ کدام به تنهایی، کافی برای بیان وتوضیح یک ملت نیستند”[iii].
اوسته گؤروندویو کیمی دونیا گؤروشلری (ایدئولوژی) سرحد تانیمادیقلارینا باخمایاراق مؤللیف دین مسئله سی نی ده میللی مسئله نین ایچینه سوخماغا چالیشار. دئمک، دینی اینانجلار دؤگمه (ایضاحا گرکسیز) اساسلاندیقلاری اوچون عوام خالق کیتله‌سی هرهانکی باشقا بیر ائتنیک ایله اؤز دوغا دولاما خالقینی دین قارداشی دئیه قلمه آلابیلمه سینه باخمایاراق بیلیم آچیسیندان دین و اینانج مقوله‌لری ایدئولوژیک ماهییت داشیدیغی اوچون میلت مقوله‌سینده یئر آلماز. امیر خسروی گئنه ده یازمیش:
“ریشه و تبار- در مورد قبایل و شهر- دولتها و سایر همبودیهای (تجعمات جومموناوتئ) اولیّه بشری، مساله ریشه و تبار(معمولاً اصطلاح غیردقیق نژاد نیزبکار میرود) نقش اصلی داشته است. حال آنکه ملت، درست ازهم آمیختگی اقوام و قبایل متعدد و درورای آنها به وجود میآید،. همه را به هم پیوند میدهد. احساس تعلق ملی، به ملت واحد، فصل مشترک آنهاست. لذا «نژاد» وتباردرآن رنگ میبازد. همان گونه که دربخشهای قبلی خاطرنشان گردید وچگونگی آن را در مورد ایران بیان کردیم، کمتر ملتی میتوان سراغ گرفت که از قوم واحدی سربرآورده باشد”[iv].
اوسته گؤروندوگو کیمی مؤللیف ایران میللتی دئیه فارس ایستعمار تئوریسی نی “میللت-دؤولت” تئوریسی یئرینه اوتورتماق اوچون هر هانکی بیر میلتی اولوشدوران دیل و مدنیت عنصرلرینی گؤز آردی ائتمه‌گه چالیشار. اوسته لیک ایستعمارچیلیق اساسیندا آشیلانمیش خیالی باغلیلیغی بیر میللی باغلیلیق دئیه قلمه آلماغا چالیشار. بابک امیر خسرویدن اوخویوروق:
” … برخی از اندیشه پردازان، به ویژه آلمانی، زبان را چون ملاکِ اساسیِ تشخیص ملیت میدانند. فیشته فیلسوف بزرگ آلمان، منشاء ملت را با زبان مادری (ورسپراجهئ) وفرهنگ ملی مربوط میکند. میگوید: «درزبان و فرهنگ ملی « تامیّتای تجلی دارد که درآن طبیعت، پیشاپیش پیوندهای متعدد نامرئی در میان آنان برقرار کرده است.» (۱۱۸) اهمیتی که اندیشه پردازان آلمانی به نقش زبان و اصل و تبار ژرمنی، در تکوین ملت آلمان میدهند، دلایل خود را دارد و از بحث ما خارج است. اما آنچه مسلم است، چنین ویژگیها وحالتها، اساساً در رابطه بااقوام وقبایل صادق است تا باملتها. همه کسانی که به زبان فرانسه سخن میگویند، فرانسوی (به مفهوم تعلق به ملت فرانسه) نیستند. به همان ترتیب است متکلمان به زبان انگلیسی، فارسی یا ترکی. سرنوشت و تاریخ ازانگلیسی زبانها، فارسی زبانها وترک زبانها، ملتهای مختلف به وجود آورده است”[v].
اوسته بابک امیر خسروی نین آلمان بیلگین و عالیملرینه نیسبت وئرمه‌گه چالیشدیغی Ursprache (قدیم و بیر چوخ دیللرین آناسی) مؤلیف خیال ائتدیگی، یوخسا عوام خالقا یئدیرمه گیه و آشیلاماغا چالیشدیغی Muttersprache (آنادیلی) دئییل، Ursprache هر هانکی بیر دیل قوروپونون یوخسا دونیا دیللری نین تمه‌لی دئیه فرض ائدیلمیش بیر وارساییم (هئپوتئز) ساییلار. گؤروندوگو کیمی مؤللیف بیر یالانی دوغرو دئیه ایثبات ائتمک اوچون هر شئیین یالان اولدوغو ایزلنیمینی یانسیتمیش اولار. بئله لیکله تله‌گه دوشمگیم دئیه آنادیلی مسئله سی نین اوزریندن سیوریشمه‌گه چالیشار. اوسته لیک بابک امیر خسروی ایستعمار دیللرینی آنادیلی نین یئرینه قویماغا چالیشاراق میللیتی اولوشدوران آنادیلی و مدنیتلری سؤز قونوسو اولماقدان یاییندیرماغا چالیشار. ایستر فرانسیز[vi]، ایستر اینگیلیس[vii] و ایسترسه ده فارس[viii] دیللری نین باشقا خالقلار اوچون ایستئمار دیللری اولدوغونو کئجمیش یازیلاردا سرگیله‌دیگیمیز اوچون بیر داها بو قونولارا دؤنمک ایستمزدیک. فرانسه و اینگیلیس ایمپیراتورلوقلاری نین یئر کوره سی اوزره اوزاق کئچمیشدن بری ایستئمارچیلیق سیاستلرینی نظره آلارساق، بیر چوخ مملکتلرده فرانسه و اینگیلیس دیل و مدنیتلرینی ایجبارییت و یاشاییش چتینلیکلریندن دولایی خالقین منیمسه‌دیکلری اونلارین بوگون ائتنیک و میللی منسوبییت آچیسیندان فرانسه و اینگیلیس میللیتی نین بیر پارچاسی اولمادیقلارینا باخمایاراق اونلار بوگون فرانسه و اینگیلیس دیل و مدنیتلری نین اوزدن ایراق داشیجیسی (حممالی) ساییلار. گله‌جکده اونلار فرانسه و اینگیلیستان وطنداشی اولمازسالار دا، دیل و مدنییت کیملیگی آچیسیندان اونلار فرانسه و اینگیلیس دیل و مدنییتی نین بیر پارچاسی اولاجاقلار. ائله اوندان یانا فرانسه دؤولتی بوگون آفریکا و کانادانین قوبئکده فرانسه دیل و مدنیتینی منیمسه‌میش بیریسینی راحات فرانسا وطنداشی ائتمک ایسترکن، ییرمی و اوتوز ایل فرانسه‌ده یاشامیش، آنجاق فرانسه دیل و مدنیتینی بیر فرانسه‌لی کیمی قاوراماقدا چتینلیک چکنلره وطنداشلیق حاقی وئرمک ایستمز. بو دا ایستعمارچی گوجلر طرفیندن دیل و مدنیتین اؤنم و اهمیتینی سرگیله‌دیکلرینه بیر تانیقلیق ساییلار. بابک امیر خسروی گئنه یازار:
“… نکته مهم دیگری کههانری لوفور، فیلسوف و جامعه شناس فرانسه، دررد زبان «هم چون شاخص عینی ملیت، خاطرنشان میکند، این است که گروههای ملی گاه زبان اصلی خو را عوض میکنند بدون اینکه بدین خاطرخصلتهای ویژه دیگر، و آداب ورسوم وغیره خود را عوض کنند. میدانیم که درآذربایجان، دراثراستیلا واسکان طولانی ترکها و بویژه سلاجقه، مردم آذربایجان زبان محاورهای خود را که بنا به نظرمحققان و زبانشناسان جزو زبانهای ایرانی بوده و به «گویش آذری» معروف است، ازدست دادند وترکی آذربایجانی درمنطقه متداول شد،. ولی این امر موجب نشد که آذربایجانیها بدان جهت، ملیت ایرانی و احساسات وعواطف ملی ایرانی خود را از دست بدهند. درواقع، ترک زبان شدن و اختلاط مردم آذربایجان با اقوام مهاجر ترک، درهویت قومی آنها اثر گذاشت (تغییرزبان) ولی قادر به تغییرهویت ملی آنها (یعنی تعلق ملی ) نشد و پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی آذربایجانی با ایران، لطمه ندید”[ix].
اوسته گؤروندویو کیمی، میللی دوشونجه و کیملیک آچیسیندان بابک امیر خسروی بؤیوکلری ساییلمیش تقی ارانی[x]، یحیی ذوکاء[xi] و منوچهر مرتضوی لرین آیاق یئرینه آیاق قویماغا چالیشاراق فارس ایستعمارچیلاری نین اوسماقلاندیرماق و تحمیق ائتمک تئوریلرینی بیر داها یئنیله‌مگه چالیشار[xii]. ایران و ایران ممالیکی محروسه‌سی سونرالار بیر جوغرافی بؤلگه آدی اولماسینا و بیر نئچه مملکتلری ایچردیگینه باخمایاراق „ایران” کلمه‌سی “میللیت” آنلام و معناسینا گلمز. دئمک آوروپالیلارین “Persia” و تورک شاهلیقلاری نین “ایران ممالیکی محروسه‌سی” آدلاندیردیقلاری بؤلگه میللی کیملیک آچیسیندان دئییل، یالنیز و یالنیز سیاسی و جغرافی بیر بؤلگه ساییلمیش[xiii]. بابک امیر خسروی بؤیوگو تقی ارانی نی دیفاع ائده‌رک یازیر:
“من با تمام احترامی که به زنده یاد دکتر تقی ارانی دارم، با این حال با یک موضع که متاسفانه اینجا و آنجا به آن استناد میشود، مخالفم. ارانی خواسته است: «افراد خیراندیش ایرانی فداکاری نموده برای ازبین بردن زبان ترکی ورایج کردن زبان فارسی درآذربایجان بکوشند.». این نظرهمشهری بزرگوار من، که بی گمان ازروی علاقه وصادقانه مطرح ساخته است، اصلاً غیرممکن و درتعارض با منشور جهانی حقوق بشرمی دانم. دانشمند بزرگ، احمد کسروی، هم ولایتی دیگرمن نیز متاسفانه اندیشه مشابهی را ابرازکرده، خواسته وآرزوی خود را چنین بیان میکند: «….زبانهای گوناگون که در ایران سخن رانده میشود، ازترکی وعربی وارمنی وآسوری و نیم زبانهای استانها (ازگلیلی و مازندرانی و سمنانی وسرخه یی و سدهی و کردی و لوری وشوشتری و مانند اینها) ازمیان رود و همگی ایرانیان دارای یک زبان (که زبان فارسی است) باشند. این بوده خواسته من و در این راه بوده که کوشیده ام.» (۱۲۳).این که چگونه زبان مردم آریائی تبارآذربایجان درگرداب حوادث تاریخی و عمدتاً اززمان سلجوقیان به این سو بتدریج عوض شده است. … اساساً یک بحث مربوط به تاریخ وسرنوشت مردم آنست و تاثیری درایرانی بودن وایرانی ماندن آنها نداشته است”[xiv].
اوسته گؤروندوگو کیمی بابک امیر خسروی دولاییلی اولاراق تقی ارانی نین میللی بیلینجدن یوخسوللوغونو و حماقتی نی صداقت دئیه قلمه آلاراق اؤز حماقتی نی و فارس ایستعمار عامیلی اولدوغونو دا کئچمیشده‌کی سلفلری باشلیغی آلتیندا باریندیرماغا چالیشار. دئمک بشر حاقلاری مقوله‌سیندن اوزاق و بدوی یاشامیش تقی ارانی و احمد کسرویلر فارس اولمایان دیل و مدنیتلرین آرادان گئتمک‌لرینه آچیق و آشکار حؤکوم وئریردیلرسه، بابک امیر خسروی “غیری میللی و قومی” دئیه بو دیللرین یوخ اولماسینی وطنداشلیق (شهروندی) آچیسیندان ایره‌لی سورمه‌گه چالیشار. اوسته گؤروندوگو کیمی میللی مسئله آچیسیندان دوشونجه و فیکیر یئریتمک یالنیز بوگون ساغچی و سولچو دئیه فارس ایستعمار ماهییتلی مقوله دئییل، بو یاناشما کئچمیشده ده فارس مدنییت راسیستلیگی و ایستئمارچیلیغی اساسیندا ایره‌لی سورولموش بیر داورانیش ساییلمیش. بابک امیر خسروی گئنه یازار:
“جایگاه زبان فارسی دّری در تکوین ملیّت ایرانی ….
می دانیم زبان فارسی دّری که اینک اکثریت مردم ایران بدان سخن میگویند، ازقرن سوّم هجری به بعد درخراسان بزرگ شیوع یافت که ازمنظر ریشه های قومی، پارتهای آریائی تبار بودند… سامانیان با داشتن چنین رسالتی به ترویج فارسی آذری همت گماشتند؛ ونیز به احیاء تاریخ گذشتۀ ایران پرداخنتد”[xv].
اوسته گؤروندویو کیمی اینسان میللی بیلینجدن یوخسول ایستعمار عامیلینه دؤندوکدن سونرا هر هانکی بیر یالانی یوزماق و توجیه ائتمک ایستر. دئمک، فارس ایستعمارچیلیغی ایران ممالیکی محروسه‌سینه حاکیم کسیلدیگی نی، احمد کسروی نین “آذری یا زبانی باستانی آذربایجان” آدلی یازدیغی رساله‌سی اساسیندا آذربایجان تورکلرینی “آذری” دئیه قلمه آلدیقلارینا باخمایاراق بوگون فارس ایستعمار عامیللری فارسجانی آذربایجانلیلارا اؤزونوزونکو دئیه آشیلاماق (تزریق ائتمک) اوچون “فارسی دری/درباری” آدلانمیش دیلی “فارسی آذری” دئیه قلمه آلماغا چالیشارلار. دئمک، کئچمیشده فارس ایستعماری ساغ مفکوره‌لی و فارس مدنیت راسیستی اولان بیر آذربایجانلی نین “آذری یا زبانی باستانی آذربایجان” آدلی یازدیغی رساله‌سی واسیطه‌سی ایله ایران ممالیکی محروسه‌سینده‌کی تورکلرین میللی کیملیکلرینی دانیردیسا، بوگون ده اونون سولچو خلفی ساییلان بابک امیر خسروی “فارسی آذری” دئیه فارسجانین آذربایجانا اؤزگه و ایستعمارچی بیر دیل دئییل، دوغما ساییلماسینا داییر یوزوم (توجیه) تؤرتمک چاباسینا ال چالماغا باشلار. فارس دیلی نین هیند- آوروپا دیل قوروپونا عایید اولدوغو و اوزاق کئچمیشده بوگونکو ایران ممالیکی محروسه‌سی ایله هر هانکی بیر ایلگی و ایلیشگی سی اولمادیغی نی آرتیق بیلیریک[xvi]. بابک امیر خسروی گئنه یازار:
“شاهرخ مسکوب دررساله پرارزش خود تحت عنوان «ملیت وزبان» توضیح میدهد که پس ازمسلمان شدن ایرانیان، تنها دردو چیزازمسلمانهای دیگرجدا میشدند: تاریخ و زبان! وی تاکید میکند: « درست برهمین دوعامل هویت ملی یا قومی خودمان را بنا کردیم.» میگوید: « درقرن چهارم هجری ما ایرانیها ملتی بودیم ازبوته شکست برآمده، صافی ترازگذشته با کوله بارِ تاریخ خودمان و ایستاده برزمین زبان، درخت «ایرانیت» برزمین زبان فارسی و در آب وهوای اسلام رشد کرد وسرکشید. یک قوم یا ملت کهن، اما نوخاسته»”[xvii].
شاهروخ مسکوب بیر مازاندارانلی اولدوغونا باخمایاراق فارس موهیتینده بؤیودویو اوچون ائتنیک کیملیک بیلینجیندن یوخسوللاشاراق فارس ایستئمارچیلیغا خیدمت ائتمیش بیر ذات ساییلار[xviii].
فارسچانین بوگون ایران ممالیکی محروسه‌سینه حاکیم کسیلمه مسئله سینه گلدیکده سامانیلر بو دیلی بخارادا ایسلام اوممتچیلیگی اساسیندا یایماغا چالیشدیقلارینا باخمایاراق یالنیز تورک شاهلاری آتلارینین اوزگیسینده بو دیل ایران ممالیکی محروسه‌سینه آیاق باسار و تورک دربارلاریندا گلیشه‌رک زامانلا فارس میللیتچیلیگینه اویونجاق اولموش پهلوی شاهلارینا و سونرا فارس ایسلام جومهوریتی ایران حاکیمیتینه تحویل وئریلمیش. گؤروندوگو کیمی فارس دیلی ایسلام اوممتچیلیگینه باریناراق و زامان زامان ایسلامیته سارینمیش بیر ایستئمارچی دیل ساییلار. بابک امیر خسروی ایران میلتی دئیمینه آچیقلیق گتیرمه‌گه چالیشارکن اؤزونو تاریخین قارانلیق بوجاقلارینا دا سوخاراق یازار:
” ۴.۶- ملت ایران از کی پا به حیات گذاشته است؟ … ملت ایران …. بلکه محصول یک روند طولانی تاریخی است که ازقرنهای بسیاردور، حتی از زمان مادها وهخامنشیان آرام آرام نطفه بسته وگام به گام تکوین یافته است. احتمالا دردوران ساسانیان مقدمات آن فراهم آمده وشکل ابتدایی آن ریخته شده است. البته قبل ازمادها، تمدن درخشان چندین هزارساله عیلامی وجود داشت و دولت عیلام بربخشی ازفلات ایران حکومت میکرد و ازدولتهای پرقدرت زمان خود بود که عاقبت درحدود شش قرن قبل ازمیلاد به دست آشوربانی پال، پادشاه سفاک وخونخوارِ آشورازصحنه خارج شد. اما عیلامیها، دراثراختلاط وامتزاج با پارسها، درتمدن وتاریخ ایران جاودانه شدند. زیرا پارسها بعد ازمهاجرت به نواحی جنوب درمجاورت عیلام قرارگرفتند و چنانچه ازشواهد برمی آید درآخرین جنگهای عیلام با آشوردرکنارآنها بودند واز قرائن برمی آید که هخامنش سرکرده پارسیها بوده و به همین مناسبت عیلامیها توسعه تدریجی قدرت آنها را درمنطقه را تحمل میکردهاند. بعدها نیزهخامنشیان، شوش پایتخت عیلامی را تختگاه خود قراردادند و تمدن عیلامی و مادها را یک جا به ارث بردند و تداوم بخشیدند. ملت کنونی ایران که نسل ما وارث آنست، محصول یک تاریخ پرفراز و نشیب باستانی است، که در روند تکوین آن بارها ازهم گسسته وازنو به هم پیوسته وجوش خورده است”[xix].
اوسته گؤروندویو کیمی فارس ایستعمارچیلیغی ایجاب ائدرسه، فارس ایستعمار عامیلینه دؤنموشلر و میللی منلیگی و کیملیگی تئرورا معروض قالمیشلار بو ایران میلتی آدلاندیردیقلاری توپلومون هانکی دیل و مدنییت اساسیندا یارانماسی نی اؤنملی قلمه آلمادیقلاری نین یانی سیرا، اوچیوز ایل ایسلامیت آدی آلتیندا عربلرین و اونلارین قالیقلاری سیدلرین ایران ممالیکی محروسه‌سینه گلدیکلری نی و باشقا ائتنوسلار کیمی، اونلار دا یئرلی اینسانلار ایله قایناییب قاریشدیقلاری نی و مین ایله یاخین تورک و موغول ائتنوسلاری یئرلی خالقلار ایله ایچ ایچه یاشادیقلاری نی، بو ممالیکی محروسه‌گه حاکیم کسیلدیکلری نی و هابئله بابک امیر خسروی اؤزو ده آذربایجان تورکلری نین قاچار طایفالارینا باغلی اولدوغونو گؤز آردی ائتمیش ساییلار[xx]. بونلارین یانی سیرا بوگون فارسچا آدلانمیش “فارسی دری/ درباری” دیلینین قدیم هخامنیشلرین “پارسچا/ پارتچا” آدلانمیش دیللری ایله هر هانکی بیر یاخینلیغی اولمادیغی دا اورتادادیر. هخامنیشلرین دیلی نین جمله قورولوشوندا یئددی حالت، اوچ جینسییت [حرفی تعریف (ائرکک، دیشی و خنثی) ] و اوچ سای [تکلیک (مفرد)، ایکیلیک (دوال) چوخلوق (جمع) ] وار ایمیش. بو دیل کئچمیش زامان (İmperfekt)، گئنیش زامان (Aorist) و آنلاتیلمیش زامان (زامانی نقلی) تانیمازکن یالنیز ساده کئچمیش زامانی تانیرمیش. بوگونکو فارسچانی اوسته ایشاره اولموش قیرامئر اؤزللیکلری و گؤرونوم ایله قارشیلاشدیردیقدا بو ایکی دیلین آراسیندا هر هانکی بیر بنزرلیک اورتاقلیق گؤرونمز. دئمک، بابک امیر خسرویلرین یونتاماغا چالیشدیقلاری و ایدعا ائتدیکلری “ایران میلتی” بوگون چؤللوکلرده (کویر لوت و کویر نمکده) بوراخیلمیش اوزدن ایراق چیلپاق بیر دوه‌یه بنزر. بو دوه‌نین جهازیه‌سینی هر هانکی بیر اوغرو الیندن آلمیش و “فی امان-اللاه (خداحفظ)”دئیه فارسلیق چؤللرینه بوراخمیش (مؤللیفین اورتایا قویدوغو ایران میللتی نین بئله بیر گؤرونومو وار). بابک امیر خسروی “ایران میلتی” دئیمی نی یونتادیقدان و یاراماز دوروما گتیردیکدن سونرا یازیر:
” … سرزمین باستانی ما، بخاطر موقعیت جغرافیائی و دشتها و درههای سرسبزو بارور وخوش آب و هوای خود، درطول هزارهها، اقوام و طوایف مجاورودوررا برای سکونت درآن ترغیب میکرده است. سرزمینی که اقوام آریائی ماد، پارس و پارت، پس ازکوچیدن از اقامتگاه خود و اسکان درآن، نام مشترک قومی خود ایران( ایرنه ویج) را برآن نهادند و ثبت در تاریخ کردند”[xxi].
اوسته گؤروندوگو کیمی بابک امیر خسروی پان ایرانیستلرین، باشلاریندا محمود افشار یزدی نین یالاندان ایددعا ائتدیکلری قارا یالانلاری بیر گئرچکلیک کیمی سرگیلمه گه چالیشدیغی نین یانی سیرا، پان ایرانیستلر فرض ائتدیکلری نین ترسینه اولاراق(“ایرانویچ” اوکراینا و یا بلیرسیز بیر یئر اولاجاغینا داییر بیر احتمال اؤنه سوردوکلرینه باخمایاراق) “ایرنه ویج/ ایرانویچ” وارساییمی نی دا بیر حقیقی یئر آدی اولاراق تورکلر حاکیمیتی زامانی آدلاندیردیقلاری “ایران ممالیکی محروسه سینه داشیمیش گؤرونر (بونا دئییلر هنر!!، لاپ دا هنرین اؤزو!!. “هنر پیش ایرانیان است و بس!!!). بو “ایرنویج” ایفاده‌سی بیرینجی دفعه ۱۳٫یوز ایل زردوشتلوک مؤبدلری طرفیندن سینه‌دن سینه‌یه چؤکموش ناغیللارین کاغیذ اوزره آلیندیغی و مؤلیفی بللی اولمایان “اویستا” آد وئردیکلری کیتابدا ایشلنمیش “Ērān Vēž” کلمه‌سینه اساسلانار[xxii]. داها آرتیق بیلگی اوچون باخینیز[xxiii].
قایناقلار و اتک یازیلار:
[i] تقی ارانی، زبان فارسی، ایرانشهر سال ۱۹۲۴ (۱۳۰۳)، نمره ۵ و ۶ . برلین، صحیفه لر ۳۵۵-۳۶۵٫
[ii] Bilindiyi kimi Babək Əmir Xosrəvi Fars Tudə partisindən ayrıldıqdan sonra Hizbi Demokratik Mərdüm-i İran adlı Fars təşkilatının qurucusu olmuş. O özünü Fars Tudə təşkilatından daha da solçu və İrançı qələmə aldırmaq üçün Taqı Əraninin adından yola çıxaraq “Rahi Əranı” Adlı dərgini qurduğu təşkilatının orqanı etmiş. Bax. Rahi Ərani, Organi Hizbi Demukratik Mərdümi İran: http://iran-archive.com/start/128
[iii] Babək Əmir Xusrəvi, Məbhəsi milli və bərrəsiyi icmaliyi an dər İran, bəxşi şişum və payani: Millət çist?: http://www.iran-emrooz.net/index.php/politic/more/41825/
[iv] Babək Əmir Xusrəvi, bax. Orada.
[v] Babək Əmir Xusrəvi, bax. Orada.
[vi] Işıq Sönməz, Fəransə dili və Fəransə İmpiratorluğu: “Dövlət-Millət” və Demokrası üzərə yazılmış bəzi görüşlərə baxış: http://isiqsonmaz.com/Seite%20306-2.htm
[vii] Işıq Sönməz, bir damda iki hava olmaz: http://www.isiqsonmaz.com/Seite263.htm
[viii] Işıq Sönməz, İstemarçılıq, iç istemarçılıq və İran Məmaliki Məhrusəsindəki Fars istemarçılığı və istismarçılığı: http://www.isiqsonmaz.com/Seite%20287.htm
[ix] Babək Əmir Xusrəvi, bax. Orada.
[x] Tağı Ərani; Azərbaycan Yek Məsələyi Həyati və Məmati bərayi İran, Fərhəgistan, 1924 (1303) Nr. 5, Berlin, S. 247-254.
[xi] Yahya Züka; Bərrəsi Çegunəgiyi rah yaftəni Zəbani Türki be Azərbaycan ya Atropatkani Ariyayi-i İran, Pan İranist, Ariya Arman: http://ariarman.com/TURKISH_IN_IRAN.htm
[xii] Mənuçehr Murtazavi, zəbani qədimi Azərbaycan, intişarat-i Bunyadi Muqufati Mahmud Afşar Yazdi, Nr. 12, Teheran, 1360 (1981).
[xiii] Işıq Sönməz, İran Dövləti və İran Dill Qurupu Adının Ortaya Atılması: http://www.oyrenci.com/news.php?id=2300
[xiv] Babək Əmir Xusrəvi, bax. Orada.
[xv] Babək Əmir Xusrəvi, bax. Orada.
[xvi] Işıq Sönməz, İran Dill Qurupu geniş anlamda: http://www.oyrenci.com/news.php?id=2300
[xvii] Babək Əmir Xusrəvi, bax. Orada.
[xviii] Şahrux Məskubun özkeçmişi: http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AE_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%A8
[xix] Babək Əmir Xusrəvi, bax. Orada.
[xx] Babək Əmir Xusrəvi: “Pedəri Bozurgi mā, Mirzā Ali Qacar, māliki be rāsti xoşqəlb və nikokār bud…”. Daha artıq bilgi üçün bax.: Zindegināme-i Şəxsi Bābək Əmir Xusrəvi bərāyi Kitābi Nām āvərāni İrān(: http://www.iranliberal.com/Maghaleh-ha/EXtra/ZendeginamehbabakAmirkhosrovi%5B1%5D.htm . Üstə göründüyü kimi Fars istemarçılığına xoşxidmətlik medalyası da Babək Əmir Xusrəvi həyatda olarkən adına yazılmış bulunar. Demək, istemar gücləri milli terora məruz qalmışlara heç də boşuna medalya təslim etməzlər.
[xxi] Babək Əmir Xusrəvi, bax. Orada.
[xxii] Christian Bartholomae, Alt Iranisches Wörterbuch, Strassburg, 1904, S. 777. : „ Rōt pa Ērān vēž kēş mān i paruşasp i pitar i zaratuşt pa bār būt“.
[xxiii] Işıq Sönməz, İrānviç yoxsa Ērān Vēž (Pamir): http://www.isiqsonmaz.com/54.htm#_edn2
ایشیق سونمز
