اویان نیوز:
فمینیزم هر کس اوچوندور: ائلشدیرل بیلینجه یؤنه‌لیک فمینیست ائییتیم
بئل هوکس
آذربایجان تورکجه‌سینه اویغونلاشدیران: تورکان اورمولو
دؤردونجو بؤلوم:
ائلشدیرل بیلینجه یؤنه‌لیک فمینیست ائییتیم
قادین‌لار، فمینیزمی قادین آراشدیرما‌لاری درس‌لریندن، فمینیست قایناق کیتابلاردان اؤنجه، قروپلاردان اؤیرندیلر. ایچینده جینسیتچی‌لیک آنالیزینی، آتااَرکی ایله موجادیله ایستراتئژی‌لرینی و یئنی توپلومسال ائتکی‌لشیم(قارشیلیقلی تاثیر) مودئل‌لرینی باریندیران فمینیست تئوری‌نین ایلک یارادیجی‌لاری دا بو قروپ‌لاردا یئر آلان قادین‌لار ایدی. حیاتدا گئرچکلشدیریدییمیز هر ائیلمین(عملین) قایناغیندا تئوری واردیر. ایستر بلیرلی بیر باخیش آچی‌سینا صاحب اولماغیمیزین ندن‌لرینی بیلینجلی بیر شکیلده اینجه‌له‌یک ایسترسه بللی بیر آددیم آتاق، آلتیندا دوشونجه و پراتیک‌لریمیزی بیچیملندیرن بیر سیستئم یاتار. فمینیست تئوری‌نین ایلک زامانلاریندا اساس هدفی، جینسیتچی دوشونجه‌نین نئجه ایشله‌دییینی و اونونلا نئجه باشا چیخیب اونو نئجه دَییشدیره بیله‌جه‌ییمیزی هم قادین‌لار هم ده ائرکک‌لره آچیقلاماق ایدی.
او زامان‌لار چوخوموز والیدئین‌لریمیز و توپلوم طرفیندن جینسیتچی دوشونجه‌نی قبول ائتمک اوزره توپلومساللاشدیریلمیشیق. درک ائتدیییمیز مسئله‌لرین کؤک‌لرینی آنلاماق اوچون یئترینجه زامان آییرمامیشدیق. فقط فمینیست دوشونجه و تئوری بیزی بونا مجبور ائتدی. باش‌لاردا فمینیست تئورییه یا قولاقدان دولما بیلگی‌لر ایله یا دا اوجوز یولدان حاضیرلانمیش بولتئن و یا بروشورلار ایله چاتا بیلیردیک. قادین‌لارین ائتدییی (قادین‌لارین یازدیغی، باسدیغی، بازارلاما داخیل ایستحصالین هر آشاماسینی کونترول ائدیردی) یایینچیلیغین گلیشمه‌سی فمینیست دوشونجه‌نین یاییلماسینا اورتام یاراتدی. ۱۹۷۰ اون ایللییینده یازدیغیم و ۱۹۸۱ده یاییلان Aint İ a Woman: Black Women and Feminism (من بیر قادین دئییلممی: قارادریلی قادین‌لار و فمینیزم) آدلی ایلک کیتابیم، ” South End Press ” آدلی اَن آز یاریسی فمینیست قادین‌لاردان اولوشان و بوتون اویه‌لری(عوضولری) جینسیتچی‌لییه قارشی اولان کیچیک بیر سوسیالیست کوللئکتیو طرفیندن یایینلانمیشدی.
بوتونلوکله بیر فمینیست قایناق کیتابلاری یاراتمانین یانیندا قادین تاریخی‌نین اورتایا چیخاریلماسینی طلب ائتمک گونوموز فمینیزمی‌نین اَن گوجلو و اَن باشاریلی موداخیله‌لریندن بیری ایدی. تاریخه باخدیغیمیزدا ادبییاتین و آکادئمیک چالیشما‌لارین هر آلانیندا قادین‌لارین یاراتدیغی اثرلره، توپلومسال جینسیت آیریمچی‌لیغی سببی ایله یا هئچ دیقت ائدیلمه‌ییب یا دا چوخ آز ایلگی چکیبدیر. فمینیست حرکتین اؤیرتیم کیتاب‌لارینداکی اؤن‌یارقی‌لاری(پیش‌داوری‌لری) اورتایا چیخارماغا باشلاماسی ایله، بو اونودولموش و گؤز آردی ائدیلمیش اثرلرین چوخو گؤز ایله گؤرونر بیر بیچیمده یئنیدن کشف ائدیلمیشدیر. عالی تحصیل مکتب‌لری و اونیوئرسیته‌لرده قادین آراشدیرما‌لاری پروقرام‌لارینین اولوشدورولماسی قادین اثرلرینه اوداقلانان(متمرکز اولان) آکادئمیک چالیشما‌لارا قورومسال بیر مشروعیت قازاندیرمیشدیر. قارا دریلی چالیشما‌لارینین اویانیشینی تعقیب ائدن قادین چالیشما‌لاری، توپلومسال جینسیت و قادین‌لار حاقیندا اؤنیارقیسیز بیلگی اَلده ائده بیله‌جک بیر ساحه اولموشدور.
پوپولیار کیلشه فیکیرلر ترسینی ایدیعا ائتسه ده قادین آراشدیرما‌لاری صینیف‌لرین‌ده‌کی اوستادلار، ائرکک‌لر طرفیندن اورتایا قویولموش اثرلری آشاغیلامیردی و بو گون ده آشاغیلامیر. بیزلر، قادین‌لارین یاراتدیغی اثرلرین ائرکک‌لرینکی قدر کئیفیتلی و ایلگینج – حتی بعضن داها کئیفیتلی و داها ایلگینج- اولدوغونو گؤستره‌رک جینسیتچی دوشونجه‌یه موداخیله ائدیریک. ائرکک‌لرین اولوشدوردوغو او بؤیوک قایناق کیتابلار، ائستئتیک دَیَر بیچمه قونوسوندا وار اولان اؤن‌یارقی‌لاری گؤزلرین اؤنونه سرگیله‌مک آماجی ایله ائلشدیریر آنجاق. بو آنا قدر، ائرکک اثرلرینین اؤنمسیز یا دا علاقه‌سیز گؤروندویو بیر قادین آراشدیرما‌لاری درسی نه آلدیم، نه ده بئله بیر درسین اولدوغونو ائشیتدیم. فمینیست آچیدان ائدیلن ائلشدیری‌لر، هامیسی ائرکک اوتوریته‌لری طرفیندن اولوشدورولموش آکادئمیک یا دا ادبی اثرلرده‌کی توپلومسال جینسیت تمللی اؤن‌یارقی‌لاری اورتایا چیخارتدی. بو اؤن‌یارقی‌لارین اورتایا چیخاریلماسی ایله، قادین اثرلرینین حاقی‌نین وئریلمه‌سی اوچون قادین‌لار طرفیندن و قادین‌لار حاقیندا یازیلاجاق یئنی اثرلر اوچون بیر ساحه اولوشدورولموش‌دور.
فمینیست حرکت، آکادئمییه گیرمه‌سی ایله بیرلیکده سورعتلندی. اؤلکه‌نین هر طرفینده اولان صینیف‌لرده گنج بئیین‌لر فمینیست دوشونجه‌نی اؤیرنمک، فمینیست تئورینی اوخوماق و بونلاری آکادئمیک آراشدیرما‌لاریندا ایشلتمک فورصتینه صاحیب اولوردولار. لیسانس‌اوستو ائییتیم زامانیندا تئز حاضرلیغینا گیریشدیییمده، فمینیست دوشونجه منی او زامان‌لار چوخ اوخونمایان قارادریلی قادین یازار تونی مورریسون(Toni Morrison) حاقیندا یازماغا یؤنلتدی. فمینیست حرکتدن اؤنجه، قارادریلی قادین یازارلار حاقیندا ائدیلن جیدی آکادئمیک اینجه‌له‌مه‌لرین سایی‌سی گئرچکدن چوخ آز ایدی. آلیس والکئر (Alice Walker) تانینماغا باشلادیقدان قیسا بیر زامان سونرا آمئریکا ادبیاتینی اَن سایغیلی قارادریلی قادین یازاری اولا‌راق آنیلا‌جاق اولان زورا نئال هورستونون(Zora Neal Hurston) اثرلرینین یایینلانماسی اوچون صرف ائتمیشدیر. فمینیست حرکت، قادین‌لارین آکادئمیک چالیشما‌لارینا سایغی دویولماسینی، اثرین کئچمیشده‌کی و گونوموزده‌کی دَیَری‌نین تسلیم ائدیلمه‌یینی، اؤیرتیم کیتاب‌لاریندا و پئداقوژی‌ده توپلومسال جینسیتین گتیردییی اؤن‌یارقی‌لارین یوخ ائدیلمه‌یینی طلب ائتمکله بیر دئوریم(اینقیلاب) یاراتمیشدی.
قادین آراشدیرما‌لاری‌نین قورومساللاشماسی، فمینیزمین وارلیغینین و مئساژی‌نین داها گئنیش کوتله‌لره چاتماغینا یاردیمچی اولدو. آچیق ذئهین‌لی و داییما بیر کوتله یارادا‌راق اینسان‌لارین دؤنوشدوروله بیله‌جه‌یی قبول ائدیلن بیر ساحه یاراتدی. قادین آراشدیرما‌لاری درس‌لرینه قاتیلان اؤیرنجی‌لر، گئرچکدن اؤیرنمک اوچون اوردایدی‌لار. فمینیزم قونوسوندا داها چوخ شئی بیلمک ایسته‌ییردی‌لر. بیر چوخوموزون دا پولیتیک آنلامدا اویاندیغی یئر او صینیف‌لر ایدی. من فمینیست دوشونجه‌یه، آتااَرکیل عائله یاشامیم اثناسیندا ائرکک حاکملییی ایله موباریزه ائده‌رک یاخینلاشدیم آنجاق ساده‌جه سؤمورن و اَزَن بیر سیستئمین ضررلی‌سی اولماق و حتی اونا دیرنمک بئله بو سیستئمین ندن وار اولدوغونو و اونو نئجه دَییشدیره بیله‌جه‌ییمیزی آنلادیغیمیز آنلامینا گلمز. منیم شخصی اولا‌راق فمینیست پولیتیکایا یؤنلمه‌ییم اونیوئرسیته‌یه باشلاما‌دان چوخ اؤنجه گئرچک‌لشمیشدی، فقط فمینیست دوشونجه‌نی و تئورینی اؤیرندیییم یئر، اونیوئرسیته ایدی. قارادریلی قادین تجروبه‌سی حاقیندا ائلشدیرل دوشونمه‌یه و یازماغا جسارتلندیریلدیییم یئر ده اورا ایدی.
۱۹۷۰-نجی ایللرده فمینیست دوشونجه و تئوری‌نین اورتایا چیخاریلماسی کوللئکتیو بیر چالیشما ایدی؛ قادین‌لار سورکلی دیالوق ایچینده ایدی، فیکیرلر اساسیندا دانیشار، عمل‌لرینی سیناییب یئنیدن فورمالاشدیریردیلار. اصلینده قارادریلی قادین‌لار و آغ‌دریلی اولمایان باشقا قادین‌لار عیرقله باغلی اؤن‌یارقی‌لار مسئله‌سینی فمینیست دوشونجه‌نی فورما‌لاشدیران بیر فاکتور اولا‌راق دارتیشمایا قویدوق‌لاریندا، ایمتیازلی صینیفدن گلن قادین‌لارین حقیقی قادین تجروبه‌سی ایله اؤزدئش‌لشدیردیک‌لری(اؤزدئش: همذات) بیر چوخ شئی‌ین خطا‌لی اولا بیلجیی گؤروشو اؤنجه‌لر دیرنجله قارشیلاندی. آنجاق زامانلا فمینیست تئوری ده دَییشدی. هر نه قدر بیر چوخ آغ‌دریلی قادین اؤن‌یارقی‌لارینی قبول ائتمیش فقط زحمت چکیب بونلاری یئنیدن دوشونمه‌میش ایسه ده، بو اؤنملی بیر دَییشیم ایدی. ۱۹۸۰-نجی ایللرین سون‌لاریندا، بیر چوخ فمینیست آکادئمیسیین عیرق و صینیف فرقلی‌لییینه دایر بیر بیلینج سرگیله‌ییردی. فمینیست حرکت و فمینیست دایانیشمایا صمیمیتله باغلی اولان قادین آکادئمی‌سیین‌لر، قادین‌لارین چوخونون یاشادیغی گئرچک‌لیک‌لری اورتایا قویا‌جاق بیر تئوری یاراتماق قونوسوندا ایستک‌لیدیلر.
آکادئمیک قبول اولونان بیر دوروم اَلده ائتمه‌سی فمینیست دوشونجه‌نین گلیشمه‌سی باخیمیندان اؤنملی و گرکلی ایدی، آنجاق بو قازانجین اؤزو ایله بیرگه گتیردیگی بیر قروپ یئنی مجبوریت‌لر دا وار ایدی. تئوری و پراتیکین ایچیندن چیخان فمینیست دوشونجه بیردن بیره گؤزدن دوشدو و اونون یئرینه بیر اوست دیله دایانان، دیشلاییجی و بللی صینیفه عاید تئرمین‌لرله دولو دیل یارا‌دان، صرف آکادئمیک بیر چئوره‌یه خیطاب ائدن تئوری‌نین ایلگی نؤقطه‌سی اولماغا باشلادی. گؤرونن شئی بو ایدی: قالابا‌لیق بیر فمینیست دوشونرلر نؤقطه‌سی، یالنیزجا “ایچریدن” اولان اینسان‌لارین آنلایاجاغی توردن(نؤوعدان) بیر تئوری اولوشدورماق اوچون یازیب پوزان ائلیت(نخبه) بیر توپلولوق اولماق یولوندا ایره‌لیله‌ییردی.
آکادئمیک موحیط دیشینداکی قادین و ائرکک‌لر آرتیق بیر هدف کوتله اولا‌راق گؤرولموردو. فمینیست دوشونجه و تئوری فمینیست حرکت ایله یاریشماغی کسدی. آکادئمی پولیتیکا‌لاری و کاریئر ماراقلاری فمینیست پولیتیکانی کؤلگه‌ده بوراخدی. فمینیست تئوری، دیش دونیا ایله چوخ آز باغلی اولان آکادئمیک بیر چرچیوه‌نین سینیرلارینین ایچینه قاپاندی. آکادئمیده اورتایا قویولان اثرلرین چوخو آوانقارد ایدی، بو گون ده ائله‌دیر، ساده‌جه بو گؤروش‌لر کوتله‌لره چوخ آز چاتیر. فمینیست دوشونجه‌نین بو شکیلده آکادئمیلشمه‌سی، پولیتیکلشمه یولو ایله فمینیست حرکته ضرر وئریب‌دیر. فمینیست دوشونجه رادیکال‌لیغینی الدن وئردیییندن بری، دیگر آکادئمیک دیسیپلین‌لر ایله آراسینداکی تک فرق، ایلگی آلانینین توپلومسال جینسیت اولماسی‌دیر.
کوتله‌لری بیلگیلندیرن، فمینیست دوشونجه و فمینیست پولیتیکانی آنلاما‌لاریندا شخص‌لره یاردیم ائدن ادبیات، چوخ چئشیدلی اوسلوب و بیچیم‌لره صاحب اولما‌لی‌دیر. اؤزللیکله گنجلیک کولتورونه یؤنه‌لیک اثرلره احتیاجیمیز واردیر. کیمسه بو تور اثرلری آکادئمیک اورتام‌لاردا اورتمیر. کولئج و اونیوئرسیته‌لرده حالی حاضردا تهدید آلتیندا اولان قادین آراشدیرما‌لاری پروقرام‌لارینی ایبطال ائتمه‌دن –موحافیظه‌کارلار، توپلومسال جینسیت عدالتی اوغرونا وئریلن او قدر موجادیله سونوجوندا الده ائدیلن بو دؤنوشوم‌لری یوخ ائتمک فعالیتینده‌دیرلر- جمعیت‌لره دایانان فمینیست چالیشما‌لاری گلیشدیرمه‌لی‌ییک. اینسان‌لارین قاپی- قاپی دولانیب فمینیزمی تانیدان یازی‌لار داغیتدیغی، اینسان‌لارا فمینیزمین نه اولدوغونو آنلاتماغا (دینی قروپ‌لارین ائتدییی کیمی) واخت آییردیغی، گئنیش ساحه‌لی فمینیست بیر حرکتی خیال ائدین.
چاغداش فمینیست حرکت ذیروه‌سینده‌یکن ، اوشاق کیتاب‌لارینداکی جینسیتچی اؤن‌یارقی‌لار ائلشدیریلمیشدی. “اؤزگور اوشاق‌لار اوچون” کیتابلار یازیلمیشدی. ائلشدیرل آییق- ساییق‌لیغی بوراخدیغیمیز آن جینسیتچی‌لیک یئنیدن اورتایا چیخدی. اوشاق ادبییاتی، ائلشدیرل بیلینجین گلیشدیریلمه‌سینه یؤنه‌لیک فمینیست ائییتیم اوچون چوخ اؤنملی بیر آلاندیر. چونکی اینانج و کیملیک‌لر بو سورجده هله ده قورولماقدا‌دیر. آنجاق اویون آلانلارین‌داکی نورم‌لاری هله ده توپلومسال جینسیته دایر فاناتیک فیکیرلر بلیرله‌مکده‌دیر. اوشاق‌لار اوچون گئنل ائییتیم فمینیست آکتیویست‌لرین اؤنیارقیسیز بیر ائییتیم پروقرامی اولوشدورماق اوزره سورکلی چالیشدیق‌لاری بیر آلان اولماق مجبوریتینده‌دیر.
گله‌جکده فمینیست حرکت، هر کسین یاشامی اوچون بؤیوک اؤنم داشییا‌جاق اولان فمینیست ائییتیم اوزرینه داها چوخ دوشونمه‌لی‌دیر. فمینیست قادین‌لارین یوکسک گلیر سوییه‌لرینه، موباریزه‌ده بیزیمله بیرگه اولان وارلی ائرکک‌لرین یاردیم‌لارینی قبول ائدن ویا تجروبه صاحیبی اولان قادین‌لارین وارلیغینا باخمایا‌راق قیز و ائرکک اوشاق‌لار اوچون، قادین و ائرکک‌لر اوچون فمینیست ایلکه‌لر(اساس‌لار) ایله قورولموش بیر اوخولوموز یوخدور. هر کسه فمینیزمی اؤیره‌ده بیله‌جه‌ییمیز گئنیش آلانلی بیر ائییتیم حرکتی یاراتماماقلا، اینسان‌لارین فمینیزمه دایر بیر شئی‌لر اؤیرندیک‌لری ایلک یئرین آنا آخیم آتااَرکیل کوتله مئدیاسی(آنا آخیم مئدیا: رسانه‌های جریان اصلی، Mainstream Media) اولماغینا ایذن وئریریک و مئدیا‌دان اؤیرندیک‌لری‌نین چوخو اولومسوز(منفی) شئی‌لر اولور. فمینیست دوشونجه و تئورینی هر کسه اؤیرتمک، آکادئمیک سوییه‌نین حتی یازی سوییه‌سیندن ده یوخارییا کئچمییمیز آنلامینا گلیر. خالق کوتله‌لری‌نین بؤیوک بؤلومو، فمینیست کیتاب‌لارینین چوخونو اوخوماق اوچون گرکن ایستئعدادلارا صاحب دئییل. کاسئت‌لره اوخونان کیتابلار، ماهنی‌لار، رادیو و تئلئویزیا، بونلارین هامیسی فمینیست بیلینجی پایلاشماغین یوللاری‌دیر. البته فمینیست بیر تئلئویزیا کانالینا دا احتیاجیمیز واردیر، آنجاق طبیعی کی، بونون قادین‌لار اوچون دوزنله‌نن کانالدان فرقلی اولماسی گرکلیدیر. [۱] فمینیست تئلئویزیا کانا‌لی قورماق اوچون یئترلی سرمایه‌نی بیر آرایا گتیررسک، فمینیست دوشونجه‌نی بوتون دونیایا چاتدیرا بیله‌ریک. اؤز کانالیمیزا صاحب اولا بیلمیریکسه، پولونو وئرک و وار اولان کانال‌لاردان بللی بیر واختی اؤزوموزه آییراق. ایللرجه هئچ بیر جینسیتچی‌لییه قارشی اولمایان ائرکک‌لر طرفیندن چیخاریلان” Ms “ درگی‌سی بو آندا صاحیبی فمینیست ایلکه‌لره دیبینه قدر باغلی اولان قادین‌لارا عایددیر. بو، دوغرو یؤنده آتیلمیش بیر آددیمدیر.
قادینلی ائرکک‌لی فمینیست تئورینی هر کسه سونان(تقدیم ائدن) کوتله‌سل قاتیلیملی بیر حرکت یاراتماق اوچون چالیشماساق، آنا آخیم مئدیانین منفی خبرلری فمینیست تئورییه و عمله سورکلی ضرر وئره‌جک‌دیر. بیزلر فمینیست حرکتین هامیمیزا گتیردیگی قازانج‌لاری اؤن پلانا چیخارماساق، بو اؤلکه‌نین وطنداش‌لاری بو یارارلارین فرقینده اولمایا‌جاق‌لار. حاکم کولتور، فمینیزمین جمعیت‌لرین و توپلومون یاخشی‌لیق و ریفاها سوندوغو فایدا‌لی فمینیست قاتقی‌لاری اؤز آدینا چیخاریب آردیندان دا یانسیتماق. بیر چوخ اینسان، فمینیزمین یاشاملاریمیزی نئجه موثبت یؤنده دَییشدیردییی‌نین فرقینده دئییل. فمینیست هر کسی یاشا‌دان گوج، فمینیست دوشونجه و پراتیکین پایلاشیمیدیر. فمینیست بیلگی هر کس اوچوندور.
———————
[۱] بورادا یازار، آمئریکادا “قادین‌لار اوچون تئلئویزیا” اولا‌راق بیلینن، قادین‌لارا یؤنه‌لیک، فقط ایچرییی فئمینیست آغیرلیقلی اولمایان پروقرام‌لار سونان “Lifetime” کانالینی و اوخشار کاناللاری هدفله‌ییر.
