اویان نیوز:
قوشاچای میللی حؤکومت دؤنمینده
اوچونجو بؤلوم : قوشاچایدا میللی حؤکومتین سونو
صابر جهانی
داریخمایین اعدامی‌لریمیز، شهر میدان‌لاریندا یئنی‌دن آسیلاجاق‌سینیز، بو دفعه ایسه هیکل‌لرینیز.
( بو یازی شهریمیزین آزادلیق اعدامی‌لرینه، قوربانعلی صبحی، خانعلی مطیعی، میرکاظم اعلمی و غلام‌حسین ناصری حضرت‌لری‌نین اولولوغونا سونولور.)
قوشاچایدا میللی حؤکومتین سونو
آذربایجان میللی حوکومتی ییخیلدیقدا فیرقه‌نین فدایی‌لری آغیر چتینلیک‌لره دوشدولر. دار آغاج‌لاری یئنی‌دن قورولوب زیندان‌لار یئنی‌دن دولدو. قوشاچای خالق اوردوسونون گروهبانی و شهرده رژه مراسیمی‌نین باشچیسی قوربان کوهی‌نی اوزون زامان زیندان چکنلردن آد آپارماق اولار.
جمشیدخان اسفندیاری شاه رژیمی‌نین هوجوم زامانی، قوشاچایا قاییدیب ربیع کبیری و بیر نئچه باشقا فدایی‌نین توتولماسیندا دؤولت قووه‌لرینه یاردیم ائدیر. اؤنجه‌لر رضاخان طرفیندن سروان اولموش جمشیدخان اسفندیاری بو سری محمدرضا شاه طرفیندن میللی حؤکومتین ییخیلدیغیندا چکدیگی زحمت‌لر اوچون سرهنگلیک درجه‌سینه یوکسه‌لیر.
قوشاچایین ابدی قهرمانلاری اؤلوم‌لریله آدلارینی تاریخده ثبت ائتدیلر. خانعلی مطیعی، میر کاظم اعلمی، قوربانعلی صبحی و غلام حسین ناصری آزادلیق نغمه سینی اوخویا – اوخویا دار آغاجلارینا آسیلدیلار.
سئوگی‌لر و سایغیلاریمیز ایله یازی‌نین بو بؤلومو اونلارین یاشام‌لارینا آیریلمیشدیر.
۱) قوربانعلی صبحی ۱۳۲۶- ۱۲۸۶
قوربانعلی صبحی تبریز شهرینده دوغولوب سونرالار آتاسی‌نین ایشله‌مه‌یی اوچون تهرانا گئدیر. قوربانعلی عاییله‌سینه مالی یاردیم ائتمه‌لی اولدوغوندان، رسمی اولاراق ائیتیمی بوراخیب فعله‌لیک ائتسه ده مکتبدن دیشاری اوخوماغا داوام ائدیر. رضاخان حاکمییتی‌نین سون ایل‌لرینده، تهراندا دئوریم‌چی ایشچی‌لرین گیزلی تشکیلات‌لارینا قوشولور.
۱۳۲۰- جی ایلده قوشاچای قند کارخاناسیندا ایشه باشلاییر. بو ایل‌لرده آذربایجان روزنامه‌سی‌نین مخبری و ۱۳۲۱- جی ایلده “حزب توده” تشکیلاتیندا عضو اولور. قوشاچای کومیته‌سی‌نین باش کاتیبی و تبریزده ایالتی کونفرانس طرفیندن تهراندا کئچیریله‌جک حیزبین قورولتایینا نوماینده سئچیلیر. ۱۳۲۴- جو ایل آذربایجاندا توده حیزبی ایله، آذربایجان دموکرات فیرقه بیرلشمه‌یی‌نین جیددی طرفدارلاریندان اولوب، مهر آییندا فیرقه‌نین بیرینجی قورولتاییندا مرکزی کومیته‌یه و سونوندا ۲۱ آذر گونو میللی مجلیس نوماینده‌لیگینه سئچیلیر.
فیرقه‌نین یارانیشیندان اؤنجه، دموکرات فدایی‌لری بوتون شهرلرده رئژیم قووه‌لرین خلع سیلاح ائتدیکدن سونرا پیشه‌وری‌‌نین صدرلییی ایله “فدایی کومیته”سی‌نین آدیلا چالیشماغا باشلادیلار. بیر نئچه آیدان سونرا پیشه‌وری بو کومیته‌نین صدرلیییندن چیخیب فیرقه باشچیلاریندان نئچه‌سی بو کومیته‌نین صدری اعلان ائدیلیر:
۱- ژنرال جعفر کاویان تبریزدن
۲- ژنرال کبیری ماراغادان
۳- غلام یحیی دانشیان مییانادان
۴- سرهنگ قوربانعلی صبحی قوشاچایدان
۵- یدالله کلانتری اوسکودن
۶- محمدامین آزاد وطن اورمودان
میللی مجلیس طرفیندن، میللی قوشوندا سرهنگلیک درجه‌سی آلان قوربانعلی صبحی، ماراغانین خوجامیر کندینده میللی حؤکومت و مهاباد جمهوری‌سی‌نین حربی اوتوروموندا ایشتیراک ائتمیش‌دیر. بو اوتوروم‌دا میرجعفر پیشه‌وری و محمد قاضی آراسیندا ۷ ماده‌لیک بیانیه یازیلدی. شاه رژیمی آذربایجانا حمله ائتدیگی زامان قلی صبحی قوشاچای شهری‌نین مودافیعه‌سینه و اؤزه‌للیکله قند کارخاناسینا تعیین اولوندو.
۱۳۲۵- جی ایلین آذر آییندا، قوربانعلی صبحی توفارقان شهرینده بیر خایینین الی ایله(احمد گوگانی) توتوقلانیر. جنایتکار شاه ارتشی‌نین آغیر ایشکنجه‌لری اونون ایراده‌سین سیندیرا بیلمه‌دی. او خالقین آزادلیق یولوندا موباریزه‌‌یه قاتیلاندا، خالقین اوغروندا موباریزه‌‌‌ده، آذربایجان میللی اوردوسونون پالتاری اونون قالخانی، یوخسا قانلی کفنی اولاجاق دئیه آند ایچمیشدی! و بئله ده اولدو.
قوربانعلی صبحی توفارقان شهرینده، محمد علی رامتین(زنگان دمیر یولونون کارگری و زنگان فدایی‌لری‌نین باشچیسی) ایله بیرلیکده دارا چکیلدی. او دار آغاجی‌نین آلتیندا بئله دئدی:”بو تیترک بینا چوخدا یاشامایاجاقدیر بو قارا رئژیم داها داوام ائتمه‌یه قادیر دئییل.” اؤلوم – دیریم آنیندا، دارین چوروموش ایپی قیریلدی، یئره دوشموش قوربانعلی صبحی گوله‌رک دئدی:”سیزین دار آغاجینیزین ایپی ده رئژیمینیز کیمی چوروک‌‌دور.”
۲) میر کاظم اعلمی ۱۳۲۶- ۱۲۷۸
میرکاظم ۱۲۷۸-جی ایلده، مرندین یوخاری دیزه کندینده آنادان اولدو. میرکاظم اؤز فدایی‌لری‌له بیرلیکده قاراداغ و مرندین خانلاریلا دؤیوشه باشلاییب میللی حوکومتین ایلک گون‌لرینده مرندین و سونرالار قوشاچایین فرماندارلیغینا سئچیلیر.
میللی حؤکومت ییخیلدیقدان سونرا میرکاظم دیزه کندینه قاییدیب نئچه موددت میشوو داغلاریندا دؤیوشور. آنجاق سونوندا توتوقلانیب مرند شهرینده دارا چکیلیر. بو شهیدیمیزین قبری ایسه دیزه کندینده‌دیر.
۳) غلام حسین ناصری ۱۳۲۶- ۱۲۸۵
غلام حسین ناصری مییانا شهرینده آنادان اولوب مییانا و تبریز شهرینده اورتا مکتبی قورتاردیقدان سونرا افسری یونیوئرسیته‌سینه گئتمه‌یی باشاریر. ۱۳۱۶- جی ایل دؤولت اورقانلاریندا خیدمت اوچون بندرعباس شهرینه گؤنده‌ریلیر. او فیرقه‌دن اؤنجه دفعه‌لرله پهلوی حوکومت طرفیندن توتوقلانیر.
آذربایجان میللی حؤکومتی قورولدوغو زامان، غلام حسین ناصری ماراغا و قوشاچای پادقانینا گلیب دموکرات فیرقه فدایی‌لرینه حربی ائیتیم‌لر وئریر. شاه ارتشی‌نین هوجوموندا ماراغا شهرینده احمد جودتله چییین- چییینه دیره‌نیب سونوندا توتوقلانیر. غلام حسین ناصری ۱۳۲۶- جی ایلین دی آییندا، نیظامی محکمه طرفیندن فیرقه‌نین ۲۲ باشقا افسریله بیرلیکده اعدام اولونور.
۴) خانعلی مطیعی ۱۳۲۶- ؟؟؟؟
خانعلی مطیعی قوشاچایین شبیلی کندینده یوخسول بیر عاییله‌ده آنادان اولوب بو شهرده اورتا مکتبی بیتیردیکدن سونرا ۱۳۲۰- جی ایلدن شهرین تلقراف‌خاناسیندا ایشه باشلاییر. خانعلی مطیعی، رضاخان دیکتاتورلوغو ییخیلدیقدان سونرا توده حیزبی تشکیلاتینا اویه اولاراق تشکیلاتین تبلیغاتی ایشلرینده چالیشیر.
او محمدرضا شاه دولتی‌نین قوللوغوندا اولماسینا باخمایاراق قوشاچایین بوتون کندلرینده توده حیزبی‌نین تبلیغاتین بؤیوک بیر چابا ایله یئرینه یئتیریر. خانعلی مطیعی، آذربایجان دموکرات فیرقه‌سی‌نین تشکیل اولدوغو زامان حیزب توده‌نین خالق حرکاتینا قاتیلماسی‌نین جیددی طرفدارلاریندان اولور.
تلقراف‌خانادا ایشله‌دییی اوچون آذربایجان دموکرات فیرقه فدایی‌لرین، تهراندان گؤنده‌ریلن قارشی تئلگراف‌لاردان خبرلی ائدیردی و بئله‌لیکله تهران مورتجعلری‌نین آزادلیق حرکاتینا قارشی تدبیرلری‌نین ائتکی‌سی آزالیردی. قوشاچایین ۳- جو لشگری‌نین رییسی سرهنگ ورهرام و ژاندارم گردانی‌نین رییسی سروان فرید آذر طرفلریندن، خانعلی مطیعی‌یه گیزلی تئلقرافلارین متنینی وقتینده دولت اورقانلارینا چاتدیرماماق ایتیهامی ایله توتوقلانما قراری وئریلیر. ژاندارملار و جمشید اسفندیاری‌نین قولدور دسته‌لری خانعلی‌نی توتوقلاییب، آغیر جیسمانی ایشکنجه‌لر وئردیکدن سونرا، اونو اؤلموش حیساب ائده‌رک باغلارین آراسیندا بوشلاییرلار.
او گونون صاباحی خانعلی مطیعی یارالی وضعییتده فیرقه کومیته‌سی‌نین شهر میتینگینده آلوولو چیخیش ائدیب ۴۰ پارچا کندین نوماینده‌لرینه، ایرتیجاعی قووه‌لری و اونلاری حیمایت ائدن جمشید اسفندیاری‌نی ایفشا ائتدی. میتینگین قراری نتیجه‌سینده قوشاچایین بخشداری هاشمی، تئلگراف‌خانانین رییسی و بیر نئچه ایرتیجاعی قووه‌لر اؤز یئتگی‌لریندن آلینیرلار. ۱۳۲۴- جی ایلین آذر آییندا قوشاچایین مرکزی کومیته‌سی‌نین امری ایله، خانعلی مطیعی شهرین بیر نئچه معتمدیله بیرلیکده سرهنگ مستشارینی گؤروب پادقانین تسلیم اولماغینی تکلیف ائتدیلر.خانعلی مطیعی ایسه دؤولت افسرلری‌نین جانینی دموکرات فیرقه‌سی‌نین طرفیندن تضمین ائدیر. سونوندا پادقان دیرنمه‌دن تسلیم اولوب سربازلار اؤز شهرلرینه قاییدیرلار.
خانعلی مطیعی بیر ایل میللی حؤکومتده تئلگراف ایداره‌سی‌نین سوروملوسو اولوب بو ایداره‌ده ایشینه داوام ائدیر. او میللی مجلیس طرفیندن ۲۱ آذر میدالینا لاییق گؤرونوب بؤیوک تؤرنده رحمتلیک پیشه‌وری‌دن ۲۱ آذر اؤردئنینی آلیر.
میللی حؤکومت ییخیلدیقدان سونرا خانعلی مطیعی، محمودجوق کندینین اربابی على‌نقى امیر جعفرى‌نین شکایتی اوزره توتوقلانیب على‌اشرف امیر جعفرى‌نین اؤلدورولمه‌سینه ایتیهام‌لاناراق، قوشاچایین مرکزی میدانیندا دارا آسیلیر.
قایناق‌لار
۱- کردها و فرقه‌ی دموکرات آذربایجان: گزارش‌هایی از کنسولگری آمریکا در تبریز دی ۱۳۲۳ تا اسفند ۱۳۲۵/ ترجمه‌ی کاوه بیات؛ چاپ اول، انتشارات پردیس دانش با همکاری شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب
۲- روابط جمهوری مهاباد و جمهوری آذربایجان ۱۹۴۵-۱۹۴۶/ ریچارد.آ.موبلی؛ چاپ اول، انتشارات شوان
۳- فرقه‌‌ى دموکرات آذربایجان از تخلیه‌ى تبریز تا مرگ پیشه‌ورى/ شاهرخ فرزاد؛ چاپ اول، انتشارات اوحدى
۴- جمهورى ۱۹۴۶ مهاباد/ ویلیام ایگلتون جونیر، ترجمه‌ی سید محمد صمدى؛ چاپ اول، آکسفورد ۱۹۶۳
۵- نگاهى به تاریخ و جغرافیاى میاندوآب،تکاب و شاهین‌دژ/ جمشید محبوبى؛ چاپ اول، ۱۳۷۰
۶- آزادلیق یولوندا موباریزه
۷- گذشته چراغ راه آینده/ جامی؛ انتشارات ققنوس، ۱۳۸۵
۸- سیلاحلا اؤلچولن تورپاق/ میانالی علیرضا؛ بیرینجی چاپ، ونکووئر ۱۳۸۴
۹- مردمان میاندوآب/ جمشید محبوبی؛ چاپ اول
ایلگیلی یازیلار :
